انگیزش و پیشرفت تحصیلی

چکیده:

آموزش زبان در آموزشگاه و شرکت در کلاسهای آزاد گروهی،
نقش مهمی در یادگیری زبان انگلیسی مخصوصا در جامعهی ایران
دارد. آکادمی رستم در کنار دیگر آموزشگاههای زبان خارجی،
همواره در مسیر آموزش همگانی زبان انگلیسی و رسیدن به هدف
ایدهآل کوشا بوده است. آکادمی رستم با جبران اشکالات سیستم
آموزش رسمی در مدارس و اصلاح نواقص آن، زبانآموزان را
بهسوی شرکت در کلاسهای گروهی جذب کرده و ازهیچ تلاشی
برای پیادهسازی روشهای نوین آموزش زبان فروگذار نبوده است.
یکی از دلایل موفقیت آکادمی رستم، وفاداری به ماهیت نهاد
آموزشگاه است که موجب ترغیب فراگیران و ایجاد انگیزه در آنها
میشود. آکادمی رستم با آگاهی از عواملی که سبب سرخوردگی و
عدم اشتیاق دانشآموزان به کلاسهای درس در مدارس میشود، این
کاستی را جبران کرده کوشیده تا با پیروی از خط مشی مناسب
آموزشگاه همگانی، زبانآموزان را تا رسیدن به بالاترین مراحل
توانشان هدایت کند. در این نوشته، به نقش آموزشگاه در ایجاد انگیزه
و متعاقبا پیشرفت تحصیلی پرداخته میشود.

اصطلاح انگیزش از فعل لاتین movere به معنی حرکت دادن
مشتق شده است. مفهوم کلی جنبش )تحرک( منعکس کنندهی این
تصور عام است که انگیزش چیزی است که ما را به جنبش و تحرک
وادار و کمک می کند تا تکلیف خود را کامل کنیم. )شهرآرای،
۰۸۳۱ ( انگیزش علت و عامل اصلی رفتار است و چه از تظاهرات
رفتاری و فیزیولوژی و چه از گزارش شخصی استنباط شده باشد،
آن را میتوان بهعنوان عاملِ نیرودهنده و هدایتکنندهی رفتار تعریف
) کرد. )استیپک، ۲۱۱۲
راهبردهای انگیزشی و راهکارای یادگیری در امر آموزش بهعنوان
مهمترین عوامل پیشرفت تحصیلی شناخته شدهاند. پژوهشهای
روانشناسی نشان دادهاند که آموزش آموزشگاهی و یا شرکت در
کلاسهای گروهی یک آموزشگاه از برجستهترین عوامل انگیزشی
در فرایند یادگیری هستند. زیرا یادگیری، خود یک فرایند فعال است
که به میل و ارادهی فراگیر وابستگی دارد و ثبتنام یک فرد در
آموزشگاه برای یادگیری نمود واضحی از انجام عملی آگاهانه و
درنتیجه انگیزهی درونی است.
یادگیری زبان انگلیسی نیز همچون دیگر دروس و مهارتهایی که
افراد در زندگی خود میآموزند، برای نائل شدن به نتیجهای مطلوب،
نیازمند انگیزه و در درجات بعدی بستری فراهم و روشهای آموزش
دارد. باتوجه به سطح دانش زبانی افراد در ایران میتوان نتیجه
گرفت که آموزش زبان خارجی چه انگلیسی و چه عربی در مدارس
چندان دارای قابلیت نبوده و بیشتر ایرانیانی که با زبان انگلیسی
آشنایی نسبی مطلوبی دارند از طرق دیگری این زبان را آموختهاند.
در کنار روشهای دیگر آموزش همچون دروس مدرسه، آموزش در
خانواده، آموزش بهوسیلهی فیلم و رسانه، آموزش اتفاقی و معلم
خصوصی، شرکت در کلاسهای گروهی و آموزش از طریق
کلاسهای برنامهریزیشده و ترمیک آموزشگاههای زبان خارجی،
روشی است که شاید بیشترین نتیجهبخشی را عاید فراگیران کرده و
یا بهعبارتی کاملکنندهی روشهای دیگر آموزش است. علاوه بر
دلایلی که در تمجید این روش نظیر حق انتخاب آموزشگاه و معلم،
محیط آزاد و مفرح، پرداخت هزینه، استفاده از رسانههای
کمکآموزشی و … میتوان برشمرد، انگیزهای که زبانآموز را به
آموزشگاه میکشاند، اصلیترین دلیل پیشرفت تحصیلی فراگیران
است.
کوشش عمدی و آگاهانهی فراگیر، نشان از انگیزهای دارد که در
درون او موجب حرکت شده و میل به تغییر را در او تقویت کرده
است. با توجه به این نکته اگر بازدهی یک آموزشگاه در پایان دوره
قابل قبول نباشد، باید علت را در نقصانی که مانع از فعالیت گروهی
فراگیر و عدم درگیری او در مباحث و چالشها شده جویا شد. کمرنگ
شدن نقش زبانآموز بهعنوان یکی از دو سوی الگوی ارتباط باعث
انحراف توجه و عدم تمرکز او میشود.
از دیگر عوامل ناکارآمدی دانشآموزان در مدارس که باعث میشود
کمتر از حد توان واقعی خود ظاهر شوند، اضطراب از امتحان و
سرکوب شدن توسط معلم و همتایانشان است. شرایط تحصیلی
آموزشوپرورش، برنامهای ثابت را برای گذراندن مقاطع تحصیلی
بنا نهاده و اگر دانشآموزی موفق نشود از یک مقطع با حداقل نمرهی
قبولی عبور کند، تکرار آن مقطع باعث عقبماندگی او از همسالانش
و درنتیجه مایهی تحقیر او میشود. رقابت میان همسالان و تعیین
مسیری یکسان برای همهی دانشآموزان، استرس ناشی از امتحان
را چندبرابر کرده و سبب هرز رفتن توان و انرژی دانشآموز
میشود. از این روی، قبولی در امتحان جای یادگیری و سنجش
واقعی را میگیرد و انگیزهی دانشآموز از یادگیری به قبولی در
امتحان تغییر حالت میدهد.
آموزشگاهها اما از چنین قواعد و معیارهایی پیروی نمیکنند و هر
شخصی با هر میزان تحصیلات و سنّی میتواند برای یادگیری به
آموزشگاه رفته، ثبتنام کند و در کلاسها شرکت کند. برای مثال
مدارک دانش زبانی نظیر مدارکی که آموزشگاههای معتبر پس از
پایان دوره صادر میکنند و یا مدارک بینالمللی تعیین سطح مثل
آیلتس و تافل، وابسته به سن خاصی نیست و هر فردی میتواند برای
دریافت آن تلاش کند. اما در مقابل اکثر کسانی که کلاس سوم دبستان
را تمام کردهاند نُه ساله و دیپلمهها ۰۱ ساله هستند. حال اگر
دانشآموزی در سن ۰۲ سالگی وارد مقطع سوم دبستان شود،
انگشتنما شده و توسط بدنهی جامعه مورد سرکوب و استهزا قرار
میگیرد.
آموزشگاه زبان، انتخابی است که در مقابل افراد قرار دارد تا فارغ
از هر حاشیه و مانعی که امر آموزش را مختل و سرعت آن را کند
میکند، تنها به اصل مسئله پرداخته و بهجای آنکه با انتقاد از مدل
موی دانشآموز، غرور او را جریحهدار کند، توان خود را برای
انتقال علم و مهارت میگذارد. امکان شرکت در آموزشگاه نه تنها
خلأ و نواقص آموزش در مدارس را جبران میکند، بلکه تمرینی
برای رفتارهای اجتماعی و زندگی در میان گروهی از افراد نیز
میباشد.
معضل درماندگی آموختهشده، از معضلات مشترک دانشآموزان
تحت فشار و سرکوب شدهی مدارس است که با شکستهای مکرر و
طرد از گروه، به رفتارهای ضدّاجتماعی رو میآورند و بذر
بزهکاری در گرایشات روحی آنها کاشته میشود. مسلما والدین
هشیار در چنین شرایطی با هدایت دانشآموز به آموزشگاهها، این
ضایعه را جبران میکنند تا فرزندشان با نهایت توانایی و استعدادش
دروس را فراگرفته و شخصیت ازدسترفتهی خود در اجتماع را
بازیابد. بنابراین آموزشگاه موفق، آموزشگاهی است که از سیاست
آموزشوپرورش و خط مشی مدارس فاصله گرفته و در مسیر اصول
نهاد آموزشی که ایجاد انگیزه میکند، حرکت کند.
پژوهشگران در یک فراتحلیل از ۴۱۵ تحقیق که اضطراب آزمون
را به پیشرفت تحصیلی مرتبط ساختند، دریافتند که اضطراب آزمون
با پیشرفت و عزت نفس رابطهای معنادار دارد. دانشآموزانی که
اضطراب امتحان بالایی دارند در راهبردهای یادگیری شناختی،
دچار نارساییهایی هستند، به این معنی که آنها نمیدانند چگونه
مطالعه کنند و امتحان را پشت سر بگذارند.
این فقدان مهارت میتواند به مشکلاتی در بازیابی اطلاعات منجر
شود که درواقع به رمزگردانی اطلاعات مربوط است. اما آزمونی
که در آموزشگاه از فراگیر گرفته میشود، بهطور نامحسوسی به
درخواست خود فراگیر و با میل و ارادهی او انجام میشود. همچنین
شکل آزمون و احترامی است که در طول آزمون به فراگیر گذاشته
میشود. به همهی اینها نتیجه آزمون را هم باید افزود که درصورت
عدم قبولی، موجب سرشکستگی فراگیر و جاماندن او از مراحل
زندگی نمیشود و با تکرار کلاس و تقویت مباحث آموختهشده
بهراحتی قابل جبران است.
امروزه با افزایش تعداد آموزشگاهها بهویژه آموزشگاههای زبان
خارجی، رقابت در امر جذب زبانآموز بیشتر شده و آموزشگاهها
سعی دارند با ارتقای امکانات آموزشی چه سختافزاری و چه
نرمافزاری و همینطور تسلط به روشهای نوین آموزش، زبانآموزان
بیشتری را پذیرفته و به نتیجهی مطلوبتری برسند. اما همانطور
که گفته شد، از مهمترین عواملی که به ماهیت آموزشگاه شکل
میدهد، ترغیب فراگیران برای انجام فعالیتهای گروهی و ایجاد
انگیزه است. ایجاد انگیزه، مهرهی گمشدهای در سیستم آموزش رسمی
است که آموزشگاهها قادر به جبران آن هستند.