انگلیسی، زبان جهانی

چکیده:

فراگیری زبان انگلیسی امروزه فارغ از ویژگیهای ذاتی این زبان و علایق فردی زبان آموزان
به یک ضرورت گریزناپذیر تبدیل شده است. وجود زبانی بهعنوان زبان بینالمللی که مردمان
جهان را با هر زبان و ملیّتی به هم پیوند دهد از الزامات دوران کنونی بهشمار میرود. با وجود
پدیدهها و ابزارهای ارتباط جمعی که مفهوم دهکدهی جهانی را امکانپذیر میسازند، ارتباط
کلامی انسانها که ساکنان گوناگون این دهکدهی رنگارنگ هستند بهوسیلهی زبانی مشترک
محقق میشود و بیش از دو قرن است که زبان انگلیسی این مسئولیت را بهدوش میکشد. نوشتهی
حاضر با نگاهی اجمالی به عواملی که زبان انگلیسی را به زبانی جهانی بدل کردهاند، اهمیّت
آموختن آن را گوشزد می کند.

زبان انگلیسی به عنوان سومین زبان جهان که بیشترین گویشور را دارد، حتی پیش از آنکه به
زبان بینالمللی تبدیل شود در بسیاری از نقاط جهان از آمریکای شمالی و اروپا تا قارهی آفریقا
متکلمان فراوانی داشته است. قبل از آنکه انگلیسی بهعنوان زبان بینالمللی شناخته شود، زبان
فرانسه، به دلیل محبوبیت بالا از منظر زبانِ شعر و ادبیات نوین و کنشگری سیاسی کشور
فرانسه در اقصی نقاط جهان، چنین نقشی را در میان کشورهای دیگر ایفا میکرد و در حکم
زبان مشترک انسانها ترویج میشد.
در ایران حتی زمانی که دولت شوروی از شمال و بریتانیا از جنوب به خاک کشور نفوذ کرده
بودند، اهل علم و فرهنگ زبان فرانسه را فرامیگرفتند و بسیاری از تعاملات علمی و فرهنگی
خود با دیگر کشورها را به این زبان انجام میدادند. مدرسهی دارالفنون از استادان فرانسوی
برای تدریس استفاده میکرد و دانشآموزان موظف بودند که زبان فرانسه را یاد بگیرند. بسیاری
از چهرههای ادبی آن دوران با مهاجرت به فرانسه، با ادبیات و هنر فرانسه آشنا شده و آثار
ادبیات داستانی و نمایشنامههایی را از فرانسه به فارسی برگرداندند.
زبان فرانسه با آنکه از حیث دستور زبان و قواعد از برخی زبانهای دیگر نظیر انگلیسی
پیچیدهتر است، اما آهنگ و لحن گفتار آن شباهت زیادی به زبان فارسی دارد. برای یک
فارسیزبان که زبان فرانسه را میآموزد، تقلید آهنگ کلام فرانسه کار چندان دشواری نیست و
اگر در مدت کمی نتواند به لهجهی غلیظ پاریسی حرف بزند، احتمالا با شخصی از اهالی بندر
مارسی اشتباه گرفته میشود.
اما مدتی پس از این دوران و بهویژه بعد از جنگ جهانی با تفوق انگلستان بر بسیاری از
کشورهای دیگر و همچنین سیاست استعماری بریتانیا، مظاهر فرهنگی انگلستان توانست گسترهی
خود را در عالم بپراکند و در همین راستا زبان خود را هم به کشورهایی که تحت سلطه و
مستعمرهی بریتانیای کبیر بودند تحمیل کند. با نگاهی به کشور پرجمعیت هندوستان به وضوح
میبینیم که برخی از ساکنان این کشور به دلیل اینکه زبان مادریشان متفاوت از یکدیگر است،
به زبانی غیر از انگلیسی نمیتوانند با هم ارتباط برقرار کنند. از طرفی با سیاستهای فرهنگی
ضعیف دولت، برای آموزش زبان معیار، اقدام مؤثری انجام نشده و زبان انگلیسی جای زبان
معیار در آن کشور را گرفته است. بسیاری از دانشگاههای هندوستان، حتی برای اخذ مدرک
کارشناسی به زبان انگلیسی هستند و این زبان از دورهی صد سالهی استعمار بریتانیا تا امروز
در سطوح مختلف کشور رسوخ کرده است
درباره محاسن و معایب زبان انگلیسی بهعنوان زبان بینالمللی، نظرات مختلفی توسط متفکران
متعدد منتشر شده است، برخی معرفی یک زبان ساختگی مانند اسپرانتو بهعنوان زبان بینالمللی
را ایدهی بهتری میدانند. برخی دیگر ویژگیهای ذاتی زبان انگلیسی همچون قواعد ساده و
منسجم، ساختار باز و پذیرش واژگان جدید و زیبایی آن را دلیلی کافی برای آموزش همگانی آن
میشمارند. اما درهرصورت نمیتوان برتری و اولویت انگلیسیزبانان و ظلمی را که به
غیرانگلیسیزبانان در ورود به مجامع جهانی مانند دانشگاهها و مشاغل بینالمللی روا شده را
نادیده انگاشت.
در سازمان ملل متحد علاوه بر زبان انگلیسی، پنج زبان دیگرِ روسی، فرانسه، چینی، عربی و
اسپانیولی به رسمیت شناخته میشود و اسناد مکتوبی که توسط این سازمان صادر میشود به
همهی این زبانها نوشته میشود. یکی از دلایل این کار، جلوگیری از تحریفی است که در
ترجمه بهوجود میآید. اما در میان عموم مردم زبان انگلیسی بدون آنکه رسما تصویب شود
بهعنوان زبان بینالمللی شناخته میشود. شاید بتوان عوامل قدرت را از مهمترین دلایل تحمیل
این زبان بهشمار آورد. آمریکا و انگلستان بهعنوان دو کشور قدرتمند جهان از نظر نظامی
وکنشگری سیاسی و همچنین دارا بودن حق وتو در سازمان ملل و شورای امنیت، از بازیگران
بااهمیت در مناسبات سیاسی جهان محسوب میشوند. نفوذ دلار بهعنوان ارز معیار را هم میتوان
با این مسئله قیاس کرد. ایالات متحده که کمترین آسیب را از نظر اقتصادی در دو جنگ جهانی
دید توانست ارز خود را بهعنوان ارز شاخص در معاملات اقتصادی و توازن مالی جهان معرفی
کند. زبان انگلیسی نیز در موازات دلایل فرهنگی، به سبب اعمال قدرت دو کشور آمریکا و
انگلستان بهعنوان زبان بینالمللی شناخته میشود.
از این گذشته از آنجاییکه بیش از هفتاد درصد علمِ جهان در دانشگاههای آمریکا تولید میشود،
بسیاری از منابع علمی به زبان انگلیسی نوشته شده و دانشجویان و پژوهشگران برای دسترسی
به کتابخانههای معتبر باید با این زبان آشنا باشند.
مستعمرههای بریتانیا از آمریکای لاتین تا آفریقا و برخی کشورهای شرق آسیا نقش مهمی در
گستردگی این زبان دارند. در بسیاری از کشورهای آفریقایی مکاتبات رسمی دولت به زبان
انگلیسی نوشته میشود و زبانهای بومی برای نسل جدید در غباری از فراموشی فرورفته است.
به دلایل بالا هالیوود را هم باید افزود.
هالیوود با تولید ۰۱۱۱ فیلم در جهان از ارکان اساسی ترویج زبان انگلیسی در میان عامهی
مردم جهان است. همچنین بسیاری از موسیقیهای باکلام حتی در بین گروههای راک خارجی
به زبان انگلیسی خوانده میشود و طرفداران آنها ناخودآگاه با این زبان آشنا میشوند. در دوران
خفقان نظام کمونیستی در شوروی سابق، مردم با گوش دادن به صفحههای قاچاق موسیقی گروه
بیتلز با زبان انگلیسی آشنا شدند و مخفیانه این زبان را فراگرفتند.
نفوذ زبان انگلیسی در میان مردم اروپا، بسیاری از دولتها را به فکر انداخته تا با اعمال
سیاستهای فرهنگی، زبان رسمی کشور خود را گسترش دهند تا زیر سایهی زبان انگلیسی به
فراموشی سپرده نشود. از این رو کشورهای غیرانگلیسی زبان مانند آلمان، فرانسه و ایتالیا با
تخصیص فاند و امکان تحصیل رایگان در دانشگاههای دولتی آن کشور، داوطلبان را به فراگیری
زبان خود ترغیب میکنند.
با همهی این اوصاف زبان انگلیسی در بسیاری از وجوه زندگی اجتماعی، انسان امروز را
احاطه کرده است. بیشترین حجم اطلاعات در فضای مجازی و زبان علمی کامپیوتر انگلیسی
هستند و هر شخصی را که بخواهد با جهان پیرامونش تعامل کند و دانش خود را به روز نگه
دارد ناگزیر میکند این زبان را حتی اگر دوستش نداشته باشد بیاموزد.
بنابراین برای زبانآموزان سهلتر آن است که از سنین پایینتر و با اشتیاق بیشتر به سراغ
یادگیری زبان انگلیسی بروند. هر روزی که بدون دانستن انگلیسی از عمر اشخاص میگذرد،
تلاش بیشتری را در آینده برای کسب اطلاعات آن روز میطلبد.
امروزه با وجود سرعت سرسامآور تولید علم و تکنولوژی، سرعت یادگیری زبان یک مزیت
بهشمار میرود؛ پس انتخاب یک آموزشگاه که با روشهای نوین امروزی به امر آموزش مشغول
است برای زبانآموزان از اهمیت ویژهای برخوردار است. با انتخاب صحیح آموزشگاه زبان و
تمرین هرروزه میتوان به جبران ازدسترفتهها برخاست و سریعتر به جریان جهانی ارتباطات
انسانی متصل شد.